Πώς οι αισθήσεις επιδρούν στη μνήμη μας

Salvador Dali, Η εμμονή της μνήμης, 1931

Ως μνήμη μπορεί να οριστεί η ικανότητα κάποιου να αποθηκεύει, να επεξεργάζεται και να ανακτά πληροφορίες που προέρχονται από τον έξω κόσμο. Ο τρόπος να ερχόμαστε σε επαφή με τον κόσμο είναι οι αισθήσεις μας. Έτσι, θυμόμαστε με την όραση και την ακοή, αλλά και με την όσφρηση, την αφή, την γεύση. 

Κατά κανόνα βιώνουμε τον κόσμο πρωτίστως μέσω της όρασης και έπειτα μέσω της ακοής. Ωστόσο,

πιστεύεται πως στην πραγματικότητα οι αισθήσεις αυτές δεν είναι οι πιο πίστα καταγεγραμμένες στην μνήμη μας. Αυτό συμβαίνει επειδή τα οπτικά και ακουστικά ερεθίσματα ακολουθούν μια πιο σύνθετη διαδρομή καταγραφής: ξεκινούν από τα αισθητήρια όργανα (αυτιά και μάτια αντίστοιχα) και μεταφέρονται σε έναν σταθμό αναμετάδοσης που ονομάζεται θάλαμος, πριν περάσουν στον εγκέφαλο. Από την άλλη πλευρά, η μυρωδιά πηγαίνει απευθείας στον οσφρητικό βολβό χωρίς καμία "ενδιάμεση στάση". Έτσι, όπως εκτιμούν οι επιστήμονες, θυμόμαστε μόλις το 5% από αυτά που βλέπουμε, αλλά έως και το 35% από αυτά που μυρίζουμε.

Το προβάδισμα της όσφρησης οφείλεται, επιπλέον, και στο γεγονός ότι είναι πιο στενά συνδεδεμένη με τον ιππόκαμπο (τμήμα του εγκεφάλου μας που αποθηκεύει τις αναμνήσεις) και το μεταιχμιακό μας σύστημα (που βοηθά τόσο στον σχηματισμό αναμνήσεων όσο και στην αναγνώριση των οσμών). 

Γιατί, επομένως, έχουμε τόσο παραμελημένη την όσφρηση; Η ικανότητα ή η ανικανότητα απομνημόνευσης υπακούει σε ξεχωριστούς εγκεφαλικούς σχηματισμούς για το κάθε άτομο, εν μέρει προερχόμενους γενετικά, εν μέρη από ερεθίσματα που δεχόμαστε στα πρώτα χρόνια της ζωής μας και εν μέρη από τις κοινωνικές επιταγές, δηλαδή όσα καλλιεργούμε επειδή μας δίνουν δεξιότητες που θεωρούνται σημαντικές στην κοινωνία που εντασσόμαστε. Με άλλα λόγια, γεννιόμαστε με μεγαλύτερη ή μικρότερη ευκολία μάθησης ενός τύπου πληροφοριών, έχουμε όμως και ένα περιθώριο να αναπτύξουμε τις ικανότητές μας, δίνοντας προσοχή στα ερεθίσματα.