Παρασκευή 17 Αυγούστου 2018

Τα πνεύματα πίσω από τις μάσκες των ιθαγενών


Η ιστορία της μάσκας ξεκινά ως κομμάτι σημαντικών πολιτισμών. Κυριολεκτικά σημαίνει εφιάλτης ή φάντασμα, ενώ ετυμολογικά προέρχεται από το λήμμα ''mascarar'' (μαυρίζω), και αποτελεί αναφορά στον χρωματισμό του προσώπου με σκοπό την μεταμόρφωση. 

Οι απαρχές της χρήσης τους τοποθετούνται στην αρχαία Αίγυπτο, ως νεκρικά προσωπεία των Φαραώ. Στην αρχαία Ελλάδα θεοί όπως ο Διόνυσος και η Άρτεμις έχουν συνδεθεί στενά με το προσωπείο, καθώς προς τιμήν τους διοργανώνονταν γιορτές με συμμετέχοντες μασκοφόρους. Μέσω της μεταμφίεσης, που τους παρείχε την ανωνυμία, θεωρούσαν ότι μεταφέρονται σε έναν άλλο κόσμο έκστασης.

             

Για τους ιθαγενείς της Αμερικής -Ολμέκοι, Ίνκας, Αζντέκοι κ.α.- οι μάσκες είχαν θρησκευτική, τελετουργική λειτουργία. Σε τέτοιες πρωτόγονες κοινωνίες, και σε όσες περιοχές μέχρι και την σύγχρονη εποχή επιβιώνουν πρωτόγονες φυλές, η μάσκα αποκτά έναν ιερό, μυστικιστικό και κυρίως υπερφυσικό χαρακτήρα. Αποτελεί ένα σύμβολο τροποποίησης και μεταμόρφωσης, ενώ ενσαρκώνει μια ανώτερη μορφή της φύσης και αποτελεί έναν άμεσο δεσμό μαζί της. Οι μάσκες έχουν στόχο να προκαλέσουν τρόμο, περισυλλογή ή θαυμασμό.

Η μάσκα για τους πρωτόγονους δεν θεωρείτο έργο τέχνης, αλλά αντικείμενο με χρηστικό χαρακτήρα, καθώς δημιουργούνταν για τελετουργίες ή κηδείες, στις οποίες τελούνταν χορευτικά καλύπτοντας τα πρόσωπά τους με τις μάσκες. Η κατασκευή τους γινόταν σε σιδεράδες, οι οποίοι εργάζονταν σε βουνά μακριά από την κοινότητα, ενώ η υπόλοιπη φυλή δεν μπορούσε να δει τις μάσκες και τα αγάλματα πριν αυτά ολοκληρωθούν. Πολλές φυλές, όπως οι διάσημοι σήμερα Ντόγκον της Αφρικής, δεν εκθέτουν τα αγάλματα σε δημόσια θέα, αντίθετα είναι αντικείμενα ιδιωτικά, μυστικά, που υπάρχουν αποκλειστικά για να εκπροσωπούν τα πνεύματα των νεκρών. Πολλά από τα αρχέγονα τελετουργικά γίνονται για να αυξηθεί η γονιμότητα του εδάφους, αποτελούν ιερές προσευχές ώστε να αρχίσουν οι βροχοπτώσεις και να είναι πλούσια η συγκομιδή των καρπών. 




Κατά την διάρκεια των τελετουργιών την μάσκα φορά ένας ή περισσότεροι μυημένοι χορευτές, οι οποίο ταυτίζονται με την μορφή της μάσκας. Σύμφωνα με τις παραδόσεις των περισσότερων φυλών οι μάσκες απεικονίζουν θεούς, τα ιερά πνεύματα από τα οποία κατάγονται όλα τα μέλη μιας φυλής, έτσι ο μασκοφόρος δεν φορά την μάσκα, αντίθετα κυριεύεται από αυτήν και γίνεται ο δίαυλος για να έρθει σε επαφή η φυλή με τους προγόνους της και την φύση. Οι τελετές αυτές συνοδεύονται και από αντίστοιχες μουσικές που εξυπηρετούν κοινούς στόχους. 

Τα υλικά για την κατασκευή μασκών είναι ποικίλλα, όπως δέρμα, μέταλλο, ύφασμα και διάφορα είδη ξύλου. Τα χρώματα που χρησιμοποιούνται για τις μάσκες, αλλά και για τα αγάλματα, έχουν την δική τους σημασιολογία, αποτελώντας αναπόσπαστο κομμάτι του νοήματός τους. Βασικά χρώματα, κυρίως στις φυλές της Αφρικής, είναι το λευκό, το μαύρο και το κόκκινο, ενώ ο συμβολισμός τους διαφοροποιείται από φυλή σε φυλή. Το κόκκινο χρώμα, σε πολλές περιπτώσεις, έμπαινε και από το ίδιο το αίμα που χρησιμοποιούσαν για τα τελετουργικά τους. 

Βασικό χαρακτηριστικό της μάσκας είναι η παραμόρφωση των χαρακτηριστικών και η μεγάλη επιμήκυνση τους, στοιχείο που αποτελεί και πάλι μια αναφορά στον υπερφυσικό κόσμο. Τα χαρακτηριστικά του προσώπου γίνονται πιο έντονα, πιο εκφραστικά, υπεράνθρωπα, αποτυπώνοντας το πνεύμα που βρίσκεται πίσω από αυτές. 

              



Σου άρεσε το άρθρο που διάβασες; Κάνε Like και Share!

Διάβασε επίσης στο Diaxroniko.eu