Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, 1,3 δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως ζουν με κάποια μορφή εξασθένισης όρασης. Στην χώρα μας δεν υπάρχουν επίσημα στατιστικά, ωστόσο εκτιμάται πως ο αντίστοιχος αριθμός είναι 50 έως 55 χιλιάδες.
Η τύφλωση έχει πολλές μορφές και δεν αφορά
αποκλειστικά την ολική απώλεια όρασης. Υπάρχουν κατηγοριοποιήσεις στην οξύτητα και διαφοροποιήσεις στην ίδια την οπτική αντίληψη, καθώς μπορεί κάποιος τυφλός να ξεχωρίζει μόνο όγκους, να βλέπει θολά ή διαστρεβλωμένα σε ορισμένα σημεία ή μόνο υπό συγκεκριμένες συνθήκες φωτισμού. Σε κάθε περίπτωση, ως προβλήματα όρασης θεωρούνται όλα όσα δεν διορθώνονται με την χρήση γυαλιών.
αποκλειστικά την ολική απώλεια όρασης. Υπάρχουν κατηγοριοποιήσεις στην οξύτητα και διαφοροποιήσεις στην ίδια την οπτική αντίληψη, καθώς μπορεί κάποιος τυφλός να ξεχωρίζει μόνο όγκους, να βλέπει θολά ή διαστρεβλωμένα σε ορισμένα σημεία ή μόνο υπό συγκεκριμένες συνθήκες φωτισμού. Σε κάθε περίπτωση, ως προβλήματα όρασης θεωρούνται όλα όσα δεν διορθώνονται με την χρήση γυαλιών.
Η τύφλωση αποτελεί αδιαμφισβήτητα μια ιδιάζουσα κατάσταση για την ζωή και την λειτουργία του ατόμου, ωστόσο είναι σημαντικό να αντιληφθούμε ότι ένας τυφλός μπορεί να ζήσει πλήρως αυτόνομα. Η εκπαίδευση του δίνει ιδιαίτερη έμφαση στον προσανατολισμό, την απτική και ακουστική αντίληψη, ενώ μια πληθώρα τεχνικών βοηθημάτων καθιστούν την καθημερινότητα του πιο ασφαλή.
Σύμβολο αυτής της ανεξάρτητης διαβίωσης των ατόμων με προβλήματα όρασης αποτελεί το λευκό μπαστούνι, το οποίο βοηθά στην κυκλοφορία, καθώς ελέγχει το σημείο που θα πατήσει ο τυφλός στην συνέχεια του βηματισμού του, καταφέρνοντας να τον ''προειδοποιήσει'' για τυχόν εμπόδια.
Επιπλέον, υπάρχει ο οδηγός όδευσης τυφλών, μια ειδική λωρίδα από πλάκες με διαφορετική υφή και χρώμα που αποσκοπεί στην ασφαλή καθοδήγηση. Οι χαρακτηριστικές ανάγλυφες ριγέ πλάκες χαράζουν την κατεύθυνση πορείας, στην συνέχεια τοποθετούνται κάθετα πλάκες με πιο πυκνό ριγέ για προειδοποίηση αλλαγής κατεύθυνσης και οι φολιδωτές πλάκες σημαίνουν την έξοδο σε ράμπα και την είσοδο σε δρόμο. Οι οδηγοί όδευσης τοποθετούνται σε πεζοδρόμια, σταθμούς τρένων και μετρό.
Τα άτομα με προβλήματα όρασης διδάσκονται, επίσης, ορισμένες διαδρομές που πραγματοποιούν τακτικά, όπως ο δρόμος από το σπίτι στην δουλειά, μέσω συγκεκριμένων οδηγιών. Στις διαδρομές αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν και τεχνικά βοηθήματα, όπως τηλεχειριστήρια ενεργοποίησης φαναριών και στάσεων.
Σημαντική βοήθεια μπορούν να προσφέρουν και οι σκύλοι οδηγοί. Πρόκειται για σκυλιά που εκπαιδεύονται ειδικά ώστε να κατευθύνουν με ακρίβεια βάση της πορείας που χαράζει ο χειριστής, αποφεύγοντας τυχόν εμπόδια. Προσφέρουν στους τυφλούς ταχύτητα και ασφάλεια καθώς εντοπίζουν διαβάσεις, πόρτες, σκάλες, αυτοκίνητα και άλλους ανθρώπους. Επιπλέον, σύμφωνα με έρευνες, η απόκτηση ενός σκύλου οδηγού έχει και πολλά ψυχολογικά και κοινωνικά οφέλη για τους τυφλούς. Η εμπιστοσύνη, η συντροφικότητα και η διευκόλυνση στην κυκλοφορία έχει ως αποτέλεσμα την ευρύτερη κοινωνικοποίηση.
Οι σκύλοι οδηγοί επιλέγονται με αυστηρά κριτήρια από κουτάβια, βάση νοημοσύνης, αντίληψης και ιδιοσυγκρασίας. Εκπαιδεύονται για περίπου 1,5 χρόνο, στην συνέχεια συνεκπαιδεύονται με τον χειριστή τους και ''εκτελούν χρέη'' οδηγού μέχρι περίπου τα 10 τους έτη. Έπειτα περνούν την ζωή τους σαν κατοικίδια. Γίνονται αντιληπτοί από το ειδικό σαμάρι που αναγράφει την ιδιότητά τους και αξίζει να σημειωθεί πως, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, η πρόσβαση τους επιτρέπεται παντού, δηλαδή σε χώρους Μαζικής Συνάθροισης, Πολιτισμού, Αθλητισμού, Μέσα Μαζικής Μεταφοράς κτλ, χωρίς φίμωτρο.
Καίριας σημασίας για την εκπαίδευσης των ατόμων με προβλήματα όρασης είναι το σύστημα γραφής Braille. Το παλαιότερο σύστημα ανάγλυφης αποτύπωσης δημιουργήθηκε από τον Charles Barbier, με σκοπό την επικοινωνία στρατιωτών χωρίς να γίνονται αντιληπτοί λόγω φωτός. Ο Louis Braille, όντας τυφλός, μετέτρεψε το εν λόγω σύστημα μετά από πολύχρονη προσπάθεια να το προσαρμόσει στις ανάγκες ενός τυφλού ατόμου. Ο νέος κώδικας βασίστηκε σε 6 κουκίδες, έναντι των 12 που είχε του Barbier, ώστε να μπορεί να ''διαβαστεί'' εύκολα με το ακροδάχτυλο. Χρησιμοποιώντας ειδική μηχανή braille και με συνδυασμούς από αυτές τις 6 κουκίδες προκύπτουν γράμματα, σημεία στίξεως, αριθμοί και μουσικές νότες, που καθιστούν δυνατόν να μεταγραφεί οποιοδήποτε κείμενο. Τα κείμενα αυτά μπορούν και να τυπωθούν μαζικά από ειδικούς εκτυπωτές.
Γραφή Braille υπάρχει σε όλες τις συσκευασίες φαρμάκων, σε όλα τα νέου τύπου ασανσέρ καθώς και σε αρκετά λεωφορεία αναγράφεται η λέξη stop στα κουμπιά. Επιπλέον, υπάρχουν ρολόγια με κουκίδες braille και προσαρμοσμένα επιτραπέζια.
Φυσικά, η έκρηξη της τεχνολογίας τα τελευταία χρόνια δεν έχει αφήσει ανεπηρέαστη την ζωή των ατόμων με προβλήματα όρασης. Οι τυφλοί έχουν πλέον πρόσβαση σε γραπτό κείμενο, ιστοσελίδες, εφαρμογές σε υπολογιστή ή smartphone, κυρίως μέσω ενός λογισμικού που ονομάζεται «αναγνώστης οθόνης» (screen reader). Επιπλέον διατίθεται μια πληθώρα ηχογραφημένων «ομιλούντων βιβλίων» (audio books), από πανεπιστημιακά συγγράμματα έως τεχνικά εγχειρίδια και παιδικά βιβλία. Αντίστοιχα ομιλούντα βοηθήματα, έχουν σχεδιαστεί για να καλύψουν πολλές ανάγκες ακόμα, όπως πιεσόμετρα, ζυγαριές σώματος ή μετρητές κουζίνας.
Αξίζει να παρατηρήσουμε, επίσης, την διαμόρφωση των χαρτονομισμάτων και των κερμάτων ώστε να είναι προσιτή η χρήση τους στους τυφλούς. Ένας γενικός κανόνας είναι πως όσο μεγαλύτερη είναι η αξία τόσο μεγαλύτερο είναι και το μέγεθος. Επιπλέον, στα χαρτονομίσματα υπάρχει ανάγλυφη ένδειξη του ποσού, ενώ τα κέρματα έχουν διαφορετικό πάχος και εγκοπές για να αναγνωρίζονται.
Στο κομμάτι των δραστηριοτήτων, βλέπουμε άτομα με προβλήματα όρασης να ασχολούνται με πληθώρα αντικειμένων. Πολλοί στρέφονται στον αθλητισμό, στις περισσότερες περιπτώσεις σε ομαδικά αθλήματα. Δημοφιλές και ειδικά σχεδιασμένο για άτομα με προβλήματα όρασης είναι το Γκόλμπολ, ενώ τυφλοί αθλητές ασχολούνται και με την κολύμβηση, την ποδηλασία, το ποδόσφαιρο κ.α.. Οι αθλητές με προβλήματα όρασης αποτελούν και μεγάλο κομμάτι των συμμετεχόντων στους Παραολυμπιακούς Αγώνες.
Επιπλέον, πολλοί είναι και αυτοί που ασχολούνται με την μουσική, επιδεικνύοντας μάλιστα μεγάλη δεξιοτεχνία. Πολλοί σύλλογοι οργανώνουν θεατρικές και χορευτικές ομάδες, με στόχο την σωματική έκφραση, την κινησιολογία και την εκπαίδευση σχετικά με την στάση του σώματος, αλλά και ομάδες κεραμικής και γλυπτικής, ενισχύοντας την δημιουργική έκφραση, την φαντασία και ανάπτυξη δεξιοτήτων του χεριού.
Τι βοήθεια μπορούν να προσφέρουν οι βλέποντες;
Οι παθογένειες στις πόλεις μας και την δομή τους, είναι γνωστές και δυστυχώς είναι εύκολο να εντοπίσει κανείς τις τρομερές ελλείψεις για την ομαλή ένταξη των ατόμων με προβλήματα όρασης. Παρόλα αυτά, με χαρά βλέπω (ούσα η ίδια βλέπουσα) συχνά ανθρώπους με λευκά μπαστούνια να τα καταφέρνουν στις ''αφιλόξενες'' πόλεις. Δεν θα χρειαστούν την βοήθειά μας, γιατί ξέρουν πολύ καλά τι να κάνουν, ωστόσο υπάρχουν μικρές στιγμές που η συνεργασία μας θα είναι σημαντική!
Όταν δεις έναν τυφλό, που εμφανώς έχει χάσει τον προσανατολισμό του ή τον έχει δυσκολέψει ένα απροσδόκητο εμπόδιο, αρχικά πλησίασε και κάνε σαφή την παρουσία σου. Στην συνέχεια ρώτησέ τον αν χρειάζεται βοήθεια ώστε να σου εξηγήσει ο ίδιος. Αν μπορείς να φανείς χρήσιμος, άγγιξε τον στο χέρι που δεν κρατά μπαστούνι για να σε πιάσει από τον αγκώνα ώστε να μπορέσεις να τον οδηγήσεις. Είναι σημαντικό να ακολουθείς εσύ την πορεία που εκείνος ορίζει και να προηγείσαι πάντα ένα μόνο βήμα από αυτόν.
Σε περίπτωση που ένας τυφλός κινείται κανονικά στην πορεία του, χωρίς να χρειάζεται κάποια βοήθεια, και εσύ εντοπίσεις κάποια εμπόδια στην συνέχεια του δρόμου του (συχνά εμπόδια που δεν βρίσκει το λευκό μπαστούνι είναι τα χαμηλά μπαλκόνια, οι μπαγκαζιέρες από μηχανάκια και οι τηλεφωνικοί θάλαμοι) πλησίασε, κάνε αισθητή την παρουσία σου και ενημέρωσε τον για το τι υπάρχει στον δρόμο. Φυσικά πρόσεξε να μην είσαι εσύ αυτό το εμπόδιο! Μην στέκεσαι στην μέση της λωρίδας όδευσης τυφλών ή μην παρκάρεις εκεί μηχανάκια ή ποδήλατα.
Τέλος, όταν βλέπεις έναν τυφλό μαζί με τον σκύλο οδηγό του θυμήσου πως ο σκύλος βρίσκεται ''σε ώρα υπηρεσίας'' και πρέπει να είναι απόλυτα αφοσιωμένος στην καθοδήγηση του χειριστή του. Δεν πρέπει να τους αποσπάμε την προσοχή με χάδια ή σφυρίγματα, ούτε να τους προσφέρουμε φαγητό.
Σου άρεσε το άρθρο που διάβασες; Κάνε Like & Share!