Χάρτης του Peutinger: Η αρχαιότερη χαρτογράφηση οδικού δικτύου

Ο Χάρτης του Peutinger (λατινικό Tabula Peutingeriana) είναι ένας εικονογραφημένος χάρτης που καταγράφει την διάταξη του οδικού δικτύου της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Αποτελεί την μοναδική εκδοχή παγκόσμιου χάρτη του γνωστού τότε κόσμου, που έχει διασωθεί. Απλώνεται σε 12 φύλλα περγαμηνής και πιστεύεται ότι σχεδιάστηκε το 1265.

Οι δώδεκα ενότητες εκτός από το σύνολο της αυτοκρατορίας καλύπτουν περιοχές της Ανατολής, φτάνοντας έως την Ινδία, τη Σρι Λάνκα ενώ υπάρχει ακόμη και μια ένδειξη της Κίνας. Η πρώτη ενότητα, που καλύπτει το δυτικό άκρο, έχει χαθεί, και υπολογίζεται πως παρουσίαζε το Μαρόκο, την Ιβηρική Χερσόνησο, τις Βρετανικές Νήσους, ενώ, ίσως αναγραφόταν και ο αρχικός τίτλος. Το σχήμα του χάρτη, ένα επίμηκες παραλληλόγραμμο (6,82 επί 0,34 μέτρα), προκαλεί μια σοβαρή παραμόρφωση, συμπιέζοντας τις αποστάσεις από το βορρά προς το νότο και επεκτείνοντας τις αποστάσεις από την ανατολή προς την δύση. Οι αλλοιώσεις δημιουργούν μια σύγχυση στον αναγνώστη, καθώς η εικόνα δεν θυμίζει σε τίποτα τον χάρτη όπως τον γνωρίζουμε σήμερα. Ωστόσο, πρέπει να έχουμε υπόψη πως ο χάρτης διαμορφώθηκε ως απεικόνιση δρομολογίων, τα οποία προηγουμένως παρουσιάζονταν σε καταλόγους. Έτσι, αποτυπώθηκαν χωρίς να υπολογίζεται η κλίμακα ή ο ακριβής γεωγραφικός προσανατολισμός, με στόχο να δείχνουν τις διαδρομές και όχι την τοπογραφία της γης. Ήταν ένα μέσο για να γνωρίζουν οι ταξιδιώτες τι θα συναντήσουν στον δρόμο τους, να υπολογίζουν την απόσταση που τους χωρίζει από τον προορισμό τους και να οργανώνουν τις στάσεις και τις προμήθειες. 

Στον χάρτη περιλαμβάνονται οικισμοί και οι δρόμοι που τους συνδέουν, καθώς και άλλα χαρακτηριστικά σημεία όπως ποτάμια, βουνά, δάση και θάλασσες. Συνολικά εμφανίζονται 555 πόλεις και 3.500 άλλα τοπωνύμια, υπολογίζοντας τις αποστάσεις μεταξύ των σημείων. Οι περιοχές σημειώνονται με σύμβολα, με διάκριση από την απλούστερη εικόνα ενός κτιρίου έως την περίτεχνη διακόσμηση των τριών μεγάλων πόλεων της εποχής – Ρώμη, Κωνσταντινούπολη και Αντιόχεια –.

Tabula Peutingeriana, Τμήμα 7: Δακία, Θράκη, Μακεδονία, Αχαΐα, Κυρήνη και Κρήτη

Tabula Peutingeriana, Τμήμα 4: Σήμανση Ρώμης

Η Tabula Peutingeriana πιστεύεται ότι είναι απόγονος του χάρτη που δημιουργήθηκε υπό τις οδηγίες του Marcus Vipsanius Agrippa, Ρωμαίου στρατηγού και αρχιτέκτονα, πραγματοποιώντας την επιθυμία του αυτοκράτορα Αυγούστου για εκτενή καταγραφή των εδαφών της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Μετά τον θάνατο του Agrippa, ο χάρτης χαράχτηκε σε μάρμαρο στην Ρώμη. Το σωζόμενο αντίγραφο σχεδιάστηκε βάση του μαρμάρινου μνημείου από έναν μοναχό στο Κολμάρ στην ανατολική Γαλλία το 1265. Έπειτα ανακαλύφθηκε σε μια βιβλιοθήκη στην πόλη Worms και πέρασε στα χέρια - ενδεχομένως κλάπηκε - του Γερμανού μελετητή Conrad Celtes το 1494. Αυτός τον κληροδότησε το 1508 στον Konrad Peutinger, στον οποίο ωφείλεται και ο τίτλος που έγινε γνωστός. Σήμερα φιλοξενείται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας στη Βιέννη, αλλά λόγω της εύθραυστης κατάστασης του, συνήθως δεν εκτίθεται. Ηλεκτρονική του παρουσίαση είναι  διαθέσιμη στο  Euroatlas.