Φτωχή Τέχνη: όταν η τέχνη χρησιμοποίησε κουρέλια

Τον όρο "Φτωχή Τέχνη" (Arte Povera) εφηύρε ο ιταλός κριτικός Germano Celant για να περιγράψει τη δουλειά μιας ομάδας καλλιτεχνών που χρησιμοποιούν στα έργα τους καθημερινά αντικείμενα και ευτελή υλικά, όπως χώμα, ξύλο, σίδερο, κουρέλια, πλαστικά. Δεν συνιστά ένα καλλιτεχνικό ρεύμα με την στενή έννοια, ωστόσο ιστορικοποιείται ως κατηγορία αποτελώντας μέρος της ιταλικής καλλιτεχνικής παραγωγής του δεύτερου μισού του 1960.

Απαρχή της Φτωχής Τέχνης αποτελεί η έκθεση "Arte Povera - Im spazio" που οργανώθηκε στην Galleria la Bertesca της Γένοβας τον Σεπτέμβριο του 1967. Οι προσκεκλημένοι στην έκθεση καλλιτέχνες -και οι υπόλοιποι που θα συμπεριληφθούν στην Arte Povera στην συνέχεια- δεν αποτέλεσαν ομάδα υπηρετώντας μια ιδεολογία τέχνης και έχουν μοναδικό κοινό στοιχείο την επιλογή υλικών. Το κίνημα αναπτύχθηκε από το 1967 έως το 1972 σε πόλεις του ιταλικού βορρά όπως το Τορίνο, η Ρώμα, η Γένοβα, η Βενετία, η Μπολόνια και το Μιλάνο. Ο Celant έγραψε ακόμα και μανιφέστο για το κίνημα αυτό, το οποίο δημοσιεύτηκε στο Flash Art το 1967, κάνοντας λόγο για "μια τέχνη που βρίσκει στη γλωσσική και οπτική αναρχία, στον συνεχή συμπεριφορικό νομαδισμό, τον μέγιστο βαθμό ελευθερίας στα όρια της δημιουργίας". Πενία τέχνης, λοιπόν, σημαίνει επιστροφή στις βασικές αρχές που απαντώνται στη φύση.

Τα υλικά της Arte Povera μπορεί να ήταν απλά, αλλά οι ιδέες ήταν πλούσιες. Το ίδιο το κίνημα γεννήθηκε σε μια ανοιχτή διαμάχη με την παραδοσιακή τέχνη, απορρίπτοντας τις τεχνικές, τους σκοπούς και τα μέσα της. Δεδομένου ότι η ιστορία της τέχνης αγαπάει τον χρυσό, τον μπρούτζο ή το μάρμαρο, η χρήση γήινων, απλών υλικών θέτει νέα δεδομένα. Πρωτοπόρα ήταν και τα θέματα που προσέγγισαν όπως η εθνικότητα, η μετανάστευση, η αλλαγή του περιβάλλοντος, η άνοδος της αστικοποίησης, η απώλεια κάθε τι φυσικού. Πίσω από τα «συνηθισμένα» αριστουργήματα τους, υπάρχει μια βαθιά φιλοσοφική και αισθητική βάση.

Ένα από τα πιο εμβληματικά έργα της Arte Povera είναι η "Αφροδίτη που περιβάλλεται από κουρέλια" (1967) του Ιταλού Michelangelo Pistoletto (κεντρική φωτογραφία). Σημαντική φυσιογνωμία της είναι και ο Giovanni Anselmo,  με γλυπτά όπως το Γλυπτό που τρώει (1968). Στους εξέχοντες δημιουργούς της Arte Povera συγκαταλέγεται και ο έλληνας Γιάννης Κουνέλης. 

Γλυπτό που τρώει, Giovanni Anselmo

Χωρίς τίτλο, Γιάννης Κουνέλης