Κατά κανόνα από ένα ποίημα περιμένουμε να είναι βαθυστόχαστο, συμβολικό, τις περισσότερες φορές έως και δυσνόητο. Η ανατολική φιλοσοφία, όμως, έχει μια διαφορετική προσέγγιση να προτείνει.. Τα χαϊκού είναι ιαπωνικά ποιήματα που εκτείνονται σε μόλις 3 στίχους και 17 συλλαβές, περιγράφοντας μια σκηνή της φύσης.
Η δομή κατά παράδοση έχει ως εξής: ο πρώτος στίχος έχει 5 συλλαβές, ο δεύτερος 7 συλλαβές και ο τρίτος πάλι 5. Βέβαια, στην ιαπωνική ποίηση λογίζεται ως συλλαβή κάθε φωνητικό σύμβολο. Έπειτα, ένα χαϊκού πρέπει να υποδηλώνει πού τοποθετείται χρονικά, και αυτό επιτυγχάνεται μέσω μιας λέξης που ονομάζεται kigo. Πρόκειται για λέξεις που παραπέμπουν άμεσα σε μια εποχή σκιαγραφώντας το φυσικό περιβάλλον που της αντιστοιχεί. Για παράδειγμα, η αναφορά ενός λουλουδιού σηματοδοτεί την άνοιξη, αντίστοιχα το κρύο τον χειμώνα. Τέλος, απαραίτητη είναι η ύπαρξη του kireji, μιας λέξεις που στην ιαπωνική ποίηση προκαλεί μια στιγμιαία παύση, κάτι σαν "λεκτικό κόμμα". Συνοπτικά, η δομική ανάπτυξη στόχο έχει να μας "φωτογραφίσει" το περιβάλλον, έτσι μας παρουσιάζει το πότε, το πού και το τί. Για παράδειγμα, στο χαϊκού του Yosa Buson (1716- 1783):
Πότε: 雨の日や Ame no hi ya Βροχερές μέρες…
Πού: 都に遠き Miyako ni tōki σε πρωτεύουσες, και πέρα
Τί: 桃のやど Momo no yado. σπίτια με ροδακινιές.
Η μικρή έκταση αναπόφευκτα οδηγεί σε εκφραστική πυκνότητα. Ο ποιητής περιγράφει συνοπτικά μια εικόνα που -για να την επιλέξει- του δημιουργεί συναισθήματα, τα οποία όμως δεν θα συμπεριλάβει. Ο αναγνώστης με την σειρά του καλείται να τα φανταστεί ή ακόμα καλύτερα να δημιουργήσει τα δικά του μέσα από την ίδια εικόνα, και ίσως να νιώσει μέρος της. Σύνηθες αίσθημα είναι αυτό της νοσταλγίας για τα καθημερινά και οικεία που είναι σημαντικά και περνούν.
Το πιο γνωστό χαϊκού στην ιαπωνική λογοτεχνία έχει τον τίτλο «Old Pond» (στα ελληνικά "Χαϊκού του βατράχου"), και είναι του Matsuo Basho. Εκτός από την επί λέξει μετάφραση, συνήθως παρατίθεται και σε μια δεύτερη απόδοση, στην προσπάθεια να ερμηνευτεί καλύτερα το πνεύμα της.
古池や Λίμνη παλιά Λιμνούλα παλιά∙蛙飛び込む μέσα ο βάτραχος πηδά ο βάτραχος στον ήχο
水の音 Ο ήχος του νερού πηδά του νερού.
Το χαϊκού γεννήθηκε στα μέσα του 15ου αιώνα στην Ιαπωνία και στην πρώιμη μορφή του γινόταν αντιληπτό περισσότερο ως λογοπαίχνιο. Δύο αιώνες αργότερα, αναμορφώνεται σε λογοτεχνία μέσα από το έργο του ιάπωνα Matsuo Bashō (1644-1694). Ως ασκούμενος στην φιλοσοφία του Zen, συνέδεσε τον φυσιολατρικό χαρακτήρα των χαϊκού με τα ιδανικά του Wabi Sabi. Στα μέσα του 19ου αι. η Ιαπωνία "ανοίγει" τις πόρτες της προς την Δύση, κάνοντας ευρύτερα γνωστά τα χαϊκού αλλά και το έργο του ανανεωτή τους Masaoka Shiki (1867-1902). Ενδιαφέρον δείχνουν και οι Έλληνες λογοτέχνες, με διασημότερο παράδειγμα τον Γιώργο Σεφέρη, ο οποίος επηρεάστηκε από την ιαπωνική ποίηση και εξέδωσε τα «Δεκαέξι χαϊκού».
ΙΣΤ΄
Γράφεις·
τὸ μελάνι λιγόστεψε
ἡ θάλασσα πληθαίνει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου