Παρασκευή 21 Σεπτεμβρίου 2018

Πώς η τοκογλυφία οδήγησε στον αντισημιτισμό

Ως αντισημιτισμός ορίζεται η εχθρότητα, η προκατάληψη και η διάκριση ενάντια σε μέλη της Εβραϊκής φυλής. Πρόκειται για μια από τις μακροβιότερες και πιο διαδεδομένες μορφές ρατσισμού, που έχει οδηγήσει σε διωγμούς, ενώ έχει εκφραστεί
και ως πολιτική θέση με συνέπεια την απόπειρα μαζικής εξόντωσης τους. 

Η απαρχή του αντισημιτισμού είναι δύσκολο να τοποθετηθεί με πλήρη χρονική ακρίβεια. Για ορισμένους μελετητές οι εκδηλώσεις μίσους κατά των Ιουδαίων έχουν βαθιές ρίζες στην ιστορία, με αναφορές συγκρούσεων από τον 2ο αιώνα π.Χ., κυρίως λόγω θρησκείας. Η στοχοποίηση αυτή του αυτοαποκαλούμενου -όπως κατηγορήθηκε- "εκλεκτού λαού του Θεού" οξύνθηκε κατά την εποχή της Αναγέννησης, καθώς προστέθηκαν και οικονομικής φύσεως αντιπαλότητες, οι οποίες πυροδότησαν νέες συγκρούσεις.

Μέλος της γνωστής Εβραϊκής οικογένειας Rothschild σε απεικόνιση που κρατά όλο τον κόσμο

Από τον Ύστερο Μεσαίωνα η Εκκλησία, είχε την σαφή θέση πως το χρήμα ήταν κάτι χωρίς ζωή και κατά συνέπεια κάθε προσπάθεια που αποσκοπούσε να κάνει κάτι νεκρό να γεννά κάτι νέο, ήταν αφύσικη και αποτελούσε προσβολή κατά των θείων και ανθρώπινων νόμων. Η θέση αυτή οδήγησε στην απαγόρευση της τοκογλυφίας για τους χριστιανούς, την οποία βέβαια οι περισσότεροι άνθρωποι της εποχής αποδοκίμαζαν ήδη. Αξίζει να τονιστεί πως η εποχή της Αναγέννησης, που διαδέχτηκε έναν πνευματικά σκοτεινό Μεσαίωνα, παρά τα νεωτεριστικά της επιτεύγματα, ακολούθησε σε μεγάλο βαθμό την παράδοση της απόλυτης εκκλησιαστικής εξουσίας. Στα μεγάλα αναγεννησιακά κέντρα οι νόμοι της Εκκλησίας όριζαν ολόκληρη την κοινωνική ζωή.

Παράλληλα, στα διάσημα παζάρια της Αναγέννησης το εμπόριο έδινε ενέργεια και χρώμα στην ζωή των πόλεων. Ταχυδακτυλουργοί, ηθοποιοί, αστρολόγοι, άνθρωποι που διέθεταν χειροποίητα φάρμακα, κλέφτες, όλοι έκαναν την εμφάνισή τους προσπαθώντας να πουλήσουν τα προϊόντα ή την τέχνη τους. Η άνθηση αυτή του εμπορίου, έκανε φυσικά τους πλούσιους έμπορους ακόμα πλουσιότερους. 

Στην κεντρική πλατεία κάθε πόλης, μπορούσε κανείς να δει και τη μικρή παράγκα του τοκιστή, εφοδιασμένη με ένα τραπέζι, ένα πολυμεταχειρισμένο τετράδιο και ένα χρηματοκιβώτιο. Εδώ κατέφευγε ο άτυχος ή σπάταλος νεαρός αλλά και ο σκληρά εργαζόμενος αγρότης, που η σοδειά του δεν πήγε καλά και χρειαζόταν χρυσάφι για να θρέψει την οικογένειά του, μέχρι την άνοιξη. Το χρήμα δινόταν προς όλους με έναν τόκο 20 έως 40 τοις εκατό και ο δανειζόμενος, αν δεν μπορούσε να προσφέρει την εγγύηση ενός πλούσιου φίλου, έπρεπε να αφήσει ενέχυρο. Στις περισσότερες χώρες οι κυβερνήσεις προσπάθησαν να θέσουν ένα όριο στο είδος των ενεχύρων, απαγορεύοντας να χρησιμοποιούνται εργαλεία δουλειάς, έτσι οι δανειζόμενοι άφηναν κάποιο ρούχο ή κάποιο σύνεργο του σπιτιού. 



Καθώς η τοκογλυφία ήταν απαγορευμένη στους Χριστιανούς, το επάγγελμα βρισκόταν στα χέρια των Εβραίων, στους οποίους αντίστοιχα η θρησκεία τους ασκούσε άλλες απαγορεύσεις, όπως η εργασία την ημέρα του Σαββάτου. Η ταύτιση αυτή του επαγγέλματος με τους Εβραίους, στάθηκε, πιθανόν, η μεγαλύτερη πηγή του μίσους που εκδηλώθηκε για αυτούς. Ένας οφειλέτης που χρωστούσε ένα μεγάλο ποσό σε κάποιον τοκιστή, θα μπορούσε εύκολα να πείσει τον εαυτό του, ότι ήταν πράξη δίκαιη να καταστρέψει έναν Εβραίο και μαζί με αυτόν το χρέος του ίδιου, αλλά και του συνανθρώπου του.



Ο ΕΜΠΟΡΟΣ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΑΣ 

Ο διασημότερος Εβραίος τοκογλύφος δημιουργήθηκε από την πένα του William Shakespeare. Ο εμβληματικός χαρακτήρας Shylock ζητά ως όρο, σε περίπτωση που δεν αποπληρωθεί το χρέος, να εισπράξει μια λίβρα σάρκας από το σώμα του Antonio, χριστιανού έμπορου που χρειάζεται το δάνειο για χάρη φίλου του. Η κωμωδία αυτή έχει προκαλέσει μακραίωνες και διφορούμενες συζητήσεις σε σχέση με τα νοήματά της για τους Εβραίους. Στην ελισαβετιανή Αγγλία, όπου έζησε και δημιούργησε ο Shakespeare, υπήρξαν σίγουρα αντισημιτικές προκαταλήψεις. Επιπλέον, στην πόλη που τοποθετείται η ιστορία, την Βενετία, είναι χαρακτηριστική η υποχρέωση των Εβραίων να φορούν σε κάθε δημόσια εμφάνιση ένα κόκκινο καπέλο. 


Σύμφωνα με την αντισημιτική ερμηνεία του θεατρικού έργου η παράδοση της περιθωριοποίησης των Εβραίων συνεχίζεται, ενώ στο "χαρούμενο τέλος" συμβάλει και η αναγκαστική μετατροπή του Shylock σε χριστιανό. Αντίθετα πολλοί μελετητές υποστηρίζουν πως ο συγγραφέας δεν επιδίωξε να αποδώσει τον χαρακτήρα του "μισητού κλέφτη" καθώς στο σαιξπηρικό κείμενο αποκαλύπτονται οι απάτες των χριστιανών πρωταγωνιστών που τελικά παγίδευσαν τον -παρά τις αγριότητες- έντιμο στον λόγο του, Shylock. 

Ο Έμπορος της Βενετίας έχει παρουσιαστεί  από πολλούς σκηνοθέτες στο θέατρο και τον κινηματογράφο. Ο Michael Radford την έντυσε με ένα πλούσιο cast το 2014.



Σου άρεσε το άρθρο που διάβασες; Κάνε Like και Share

Διάβασε επίσης στο Diaxroniko.eu